Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΤΟΥ ΑΘΛΗΤΗ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΕΝΑΝ ΑΘΛΗΤΙΚΟ ΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΟ

Ένα απ’ τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η αθλητική κοινω­νία είναι ο τραυματισμός. 

Οι επιπτώσεις ενός τραυματισμού σχετίζονται όχι μόνο με την ιατρική και προπονητική-αγωνι­στική πλευρά, αλλά και την ψυχολογική ή και την ευρύτερη κοινωνική και ηθική. Ο τραυματισμός αποτελεί σημείο αναφοράς για πολλές επιστή­μες και οφείλεται να εξετάζεται από πολλές οπτικές γωνίες και να μελετάται ως προς την ιατρική, αγωνιστική, ψυχολογική, φιλοσοφική, κοινωνιολογική βάση. Ο αθλητής, προπονητής, καθηγητής Φυσικής Αγωγής, αθλητίατρος, αθλητικός ψυχολόγος ακόμα και o θεατής οφείλουν να αντιμετωπίζουν τον τραυματισμό ως πολυδιάστατο φαινόμενο γιατί μόνο κατ’ αυτόν τον τρόπο θα κατανοηθεί πλήρως η ουσιαστική του δομή.

Οι αθλητές που αντιμετωπίζουν τραυματισμούς στην αθλητική τους καριέρα δεν έχουν να ξεπεράσουν μόνο την ανατομική δυσλειτουργία σαν αυτή καθε­αυτή, αλλά και όλες τις δυσκολίες που αναμφίβολα θα παρουσιαστούν. Ο αθλητής ή η αθλήτρια, εκτός από το επώδυνο εμπόδιο του τραυματισμού που πρέπει να ξεπεράσει για να επανέλθει εξίσου ανταγωνιστικός στους αγώνες που θα ακολουθήσουν, πρέπει να υπερνικήσει και τους ψυχολογικούς παρά­γοντες, εκείνους που λειτουργούν ως ανασταλτικοί παράγοντες για τη σωμα­τική και ψυχική του ανάρρωση και ανάταση. Ο αθλητής φυσιολογικό είναι – κατά την εμφάνιση του τραυματισμού αλλά και αργότερα – να πληγεί συναι­σθηματικά και ψυχολογικά και αυτό συχνά μπορεί να προκαλέσει χαμηλή αυ­τοπεποίθηση, αυτοεκτίμηση, αυτοαποτελεσματικότητα ή και αρνητική σκέψη. Όλη αυτή η αρνητική ψυχολογία είναι αναπόφευκτο να λειτουργήσει ανασταλ­τικά στην επαναφορά στην αθλητική δράση και να παρατείνει το χρόνο απο­κατάστασης. Όλα αυτά τα γεγονότα μόνο αρνητικά συνεισφέρουν στην απο­κατάσταση του αθλητή, δυσχεραίνοντας το έργο του προπονητή ή του καθη­γητή Φυσικής Αγωγής και στόχος είναι να μπορέσουν να ξεπεραστούν όσο το δυνατόν πιο ανώδυνα, ταχύτερα και αποτελεσματικότερα. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω των τεχνικών ψυχολογικής παρέμβασης που είναι χρήσιμες σε πολλές περιπτώσεις στον αθλητικό χώρο και γενικότερα. Οι τεχνικές αυτές μπορούν να συνεισφέρουν τα βέλτιστα στην αθλητική απόδοση, στην αποκα­τάσταση τραυματισμών, στην εκμάθηση δεξιοτήτων ή ακόμα και στην πρό­ληψη, καθώς είναι αμφίδρομη η διαδικασία πρόληψης και αποκατάστασης. Μέσω αυτών των διαδικασιών μπορεί να εξασφαλιστεί αναστολή αρνητικών σκέψεων σε θετικές, αύξηση του επιπέδου της αυτοεκτίμησης, της αυτοπε­ποίθησης και της αυτοαποτελεσματικότητας και άλλες λειτουργίες ψυχολογι­κής αναδιοργάνωσης.

Συναισθηματικές αντιδράσεις του αθλητή κατά τον τραυματισμό

Είναι κοινώς αποδεκτό πως ο αθλητής που θα υποστεί έναν τραυματισμό, δε θα πληγεί μόνο σωματικά, αλλά και ψυχικά. Αυτό καθιστά τις τεχνικές ψυχο­λογικής παρέμβασης ως πρώτη προτεραιότητα για την ομαλή αντιμετώπιση του προβλήματος. Ως επακόλουθο ενός σοβαρού τραυματισμού οι αθλητές θα βιώσουν τυπικά 3 φάσεις αντίδρασης:

1^η φάση: Ο αθλητής είναι πιθανόν να εκφράσει μια άρνηση και δυσπιστία. Η άρνηση μπορεί να είναι τόσο έντονη, που ο αθλητής να είναι έτοιμος να συνε­χίσει να αθλείται παρ’ όλες τις προειδοποιήσεις για χειροτέρευση του τραύμα­τος. Η δυσπιστία, θα κάνει τον αθλητή να αναζητήσει πολλές επαγγελματικές γνώμες.

2^η φάση: Ο αθλητής παρουσιάζει μια ποικιλία αρνητικών συναισθημάτων. Τα συναισθήματα αυτά έχουν να κάνουν με θυμό, αγωνία, ματαίωση, καταθλι­πτική διάθεση, μειωμένη συγκέντρωση, αϋπνία και διακοπή συνηθισμένων δραστηριοτήτων. Όλα αυτά δυσχεραίνουν και καθυστερούν την ανάρρωση. Το άγχος και η ματαίωση του αθλητή είναι συχνά δυσκολότερο να αντιμετω­πιστούν απ’ ότι ο πραγματικός τραυματισμός.

3^η φάση: Σ’ αυτή τη φάση ο αθλητής αποδέχεται τον τραυματισμό και προ­σαρμόζεται. Ο ιατρός μπορεί να τον βοηθήσει να προσαρμοστεί στα καινούρ­ια ιατρικά δεδομένα και να βρει λόγους για ελπίδα και αισιοδοξία. Βοηθώντας τον αθλητή να φτάσει σε αυτή τη φάση, μειώνουμε σημαντικά τη διάρκεια της διαδικασίας ανάρρωσης και αποκατάστασης.

Αυτοαντίληψη του αθλητή για τον τραυματισμό του

Ο γενικός ιατρός που δουλεύει με τραυματισμένους αθλητές θα παρατηρήσει διάφορες αντιδράσεις στους τραυματισμούς. Ορισμένες φορές, ένας αθλητής μπορεί να παρουσιάσει έλλειψη ενδιαφέροντος, αδιαφορία ή και αποσύνδεση προς το τραύμα του. Κάποιος άλλος αθλητής μπορεί να θεωρήσει τον τραυ­ματισμό του ως την απόλυτη καταστροφή. Αν ο αθλητής είναι ανίκανος να θεωρήσει τον τραυματισμό του από μια πιο εύκαμπτη προοπτική, η ψυχολο­γική του κατάσταση θα είναι εμπόδιο στην πορεία προς την ανάρρωση και αποκατάσταση.

Υπάρχει ένα ευρύ φάσμα τρόπων με τους οποίους οι αθλητές μπορούν να αντιμετωπίζουν την ασθένεια και τον τραυματισμό. Για να αντιμετωπίσει κα­νείς αποτελεσματικά το στρες, πρέπει να κάνει μια συνειδητή προσπάθεια και πρέπει να αναζητήσει και να εξασφαλίσει βοήθεια από τους άλλους. Σημα­ντικό μέρος των μηχανισμών αντιμετώπισης είναι οι ασυνείδητοι μηχανισμοί προσαρμογής του εγώ. Αυτοί περιλαμβάνουν τον αλτρουïσμό, το χιούμορ, καταστολή, προβολή, εξιδανίκευση. Ονομάζονται ώριμες άμυνες. Μια λιγό­τερο ώριμη άμυνα όπως η άρνηση συναντάται επίσης συχνά σε αρκετές πε­ριπτώσεις»

Ο προπονητής εκτός από τα καθήκοντα που έχει και τη βοήθεια που πιθανόν να παρέχει στον τραυματισμένο αθλητή, πρέπει να καθιερώσει την εμπιστο­σύνη και τη συμπάθεια , να είναι δίπλα στον αθλητή και τον τραυματισμό του και να προσπαθήσει να τον οδηγήσει, όσο είναι αυτό εφικτό, στην αποκατά­σταση. Συχνά οι αθλητές ασχολούνται κυρίως με την υλική πλευρά του τραυ­ματισμού και τον σωματικό τους πόνο, δίνοντας δευτερεύουσα σημασία στον ψυχολογικό τομέα και τις ανάγκες τους αυτές. Οι τεχνικές ψυχολογικής πα­ρέμβασης πρέπει να χρησιμοποιούνται για ομαλή φυσική και ψυχολογική αποκατάσταση.

Ξένια Παπανικολάου

Καθηγήτρια Φυσικής Αγωγής, Δασκάλα,

Μcs στην Αθλητική Ψυχολογία